به نام خدا
فن آوریهای نوین صنعت ساختمان و صنعتی سازی
ساختمان پديده يا محصول مركب و تلفيقی است كه حاصل فعاليت و دخالت تخصص های متفاوت علمی و اجرايی در رده های مختلف تصميم گيری، طراحي وساخت است.موضوع مسکن چند بعدی است و دستگاه‌های زیادی در تولید مسکن دخیل هستند.
شرکت مدیریت پروژه‌های ساختمانی ایران (مپسا) وابسته به سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، به عنوان مجری طرح صنعتی سازی مسکن در کشور است.
صنعتی سازی ساختمان به معنی مصنوعی سازی نیست، در این روش قطعات و اجرای ساختمانی بصورت کارخانه‌ای تولید می‌شود که به طور انبوه و بر اساس استانداردهای مدولار و زنجیره‌ای و با رعایت موازین توسعه پایدار انجام می‌گیرد.
در روش صنعتی سازی مسکن، نقشه‌ها صنعتی تهیه و تیپ سازی می‌شود و مصالح به صورت سری در کارگاه‌های صنعتی تولید می‌شوند و مدیریت کار و شیوه از ابتدای تهیه نقشه تا تولید مصالح ساختمانی و غیره صنعتی است.
مزایای صنعتی سازی ساختمان شامل سبک سازی، مقاوم سازی، صرفه جویی در مصالح، مصرف بهینه انرژی در دوران ساخت و بهره برداری، کاهش دوره ساخت و در نتیجه کاهش هزینه‌های ساخت و افزایش عمر و کیفیت ساختمان و قطعات و اجزای آن است.
صنعتی‌سازی ساختمان منجر به كاهش هزينه‌های توليد و احداث ساختمان می شود و به منظور تحقق اهداف مورد نظر در توسعه صنعتی ساخت وساز،انتخاب فن آوريهای نوين كه با الگوهای فرهنگ بومی منطبق باشد از حساسيت بسياری برخوردار است.
استفاده ازفن آوریهای نوين ساختمانی به يك ضرورت انكار ناپذير در چرخه ساخت و ساز تبديل شده است كه بی‌توجهی برخی از مسوولان به شركتهای فعال در اين زمينه سبب وارد شدن ضررهای هنگفت به آنها شده است كه بيكار شدن نيروهای انسانی و نيز تعطيلی كارخانجات از جمله اين موارد است.
توليد صنعتی مسكن سبب افزايش انبوه ساختمانهای با كيفيت در كوتاه‌ترين زمان ممكن می‌شود دولت بايد حمايت از توليد‌كنندگان صنعتی را به عنوان يك سياست مهم در برنامه‌های خود تعريف كند.
بايد از سنتي‌سازی در ساخت و ساز مسكن فاصله بگيريم و از روش‌های مهندسی و مكانيزه استفادهكنيم.
ورود افراد غيرحرفه‌ای به بازار مسكن علاوه بر ارائه مسكن نامرغوب باعث برهم زدن تعادل و افزايش قيمت دستمزدها و مصالح شده و تورم در اين بخش را به دنبال داشته است.
ما نياز داريم مسكن را در قالب علمی و صنعتی توليد كنيم و چون نمی‌توانيم مسكن را از خارج وارد كنيم بايد رقابت را در داخل بوجود آوريم كه از لحاظ كمی و كيفی به سمت صنعتی شدن پيش رود؛ سنتی‌سازی تنها هزينه و وزن ساختمان را بالا می‌برد.
مديرعامل مپسا بيان كرد: اگر يك كارگاه ساختمانی همانند يك كارگاه صنعتی و با مديريت صنعتی اداره شود، قطعاً انتظارات بخش عمده‌ای از نيروهای آماده به كار را از نظر كار در محيط نامناسب فراهم خواهد كرد.
شرکت مپسا نیز با مشارکت بخش خصوصی اقدام به ایجاد کارخانجات تولید مصالح ساختمانی نوین کرده است. مپسا برای حمایت و ترغیب بخش خصوصی در طرح‌های صنعتی سازی مسکن سرمایه گذاری می‌کند.
تبيين ضرورت صنعتی سازی مسكن
در حال حاضر روش ساخت و ساز غالب در كشور روش سنتی است كه به لحاظ كیفیت غیرقابل كنترل بوده و امكان دخل و تصرف برای ارتقای مشخصات فنی آن بسیار مشكل است. به همین دلیل از متوسط طول عمركوتاهی نیز برخوردار می‌باشد. همچنین به دلیل عدم امكان مدیریت صحیح و برنامه‌ریزی دقیق، قیمت تمام شده روش‌های سنتی در مقابل محصول نهایی آن گران و در كل فرآیند زمان‌بری می‌باشد.
مهمترین مسئله در حال حاضر گذار آرام و مدبرانه از ساخت و ساز سنتی به روش‌های صنعتی سازی است. سیاست‌های كلان باید به گونه‌ای باشد كه با استفاده از ابزارهای حاكمیتی دو بخش افزایش تولید و عرضه مسكن و مهار سوداگری به صورت توامان مورد توجه قرار گیرد، در غیر این صورت اتخاذ راهكارهای ناقص، تك بعدی و كوتاه مدت، مشكلات موجود بر سر راه تولید مسكن را بحرانی‌تر خواهد كرد. مسكن به عنوان یك مسئله استراتژیك نیازمند آن است كه به صورت یك بسته كامل سیاستی دیده شود و طی یك فرآیند كامل برنامه‌ریزی شده و با تعیین یك متولی از ابتدا تا انتهای برنامه وظیفه پیگیری، اجرا و نظارت صورت پذیرد.
پس از گذشت سالیان متمادی تلاش مستمر جهت بهبود كیفیت، ساختمان‌سازی به روش صنعتی به واسطه گسترش و پذیرش تكنیك‌های خلاق در صنعت ساخت و ساز به باز نشست، تلاش‌هایی كه حاصل احساس نیاز جهت پاسخگویی به رشد تقاضا، تامین كیفیت مطلوب و كاهش قیمت ساختمان بود. تولید صنعتی ساختمان كه حاصل این سخت‌كوشی‌ها است، مرهون دو نقطه عطف اصلی یعنی استفاده از تكنیك‌های مدرن و خلاق مهندسی در ساماندهی تولید در تقابل با شیوه‌های هزینه بر سنتی ساختمان‌سازی می‌باشد؛ بخش اول، یعنی استفاده از تكنیك‌های مدرن و جایگزین شدن با شیوه‌های مهارتی فنی موسوم به <دوره آغازین عصر ماشینی> از اوایل قرن نوزدهم میلادی و بخش دوم كه همان دوره پساصنعتی است از اواسط قرن بیستم آغاز شده و به <عصر اطلاعات> موسوم است.
صنعتی‌سازی در كشورهای پیشرفته توانسته است تا حدی جایگاه خود را پیدا كند و سهم قابل ملاحظه‌ای از تولید ساختمان را به خود اختصاص دهد. این سهم در كشور ما بسیار ناچیز بوده و نیازمند حمایت بیشتر تلاشگران این عرصه است. با توجه به ضرورت صنعتی‌سازی ساختمان و اهمیت تبیین جایگاه واقعی آن در میان صنایع كشور و با عنایت به حمایت‌های دولت جهت اجرای بخشی از سیاست‌های سند چشم‌انداز و برنامه‌های توسعه كشور، شناسایی توانمندی‌های بالقوه و بالفعل داخلی و خارجی ضروری به نظر می‌رسد.
*مفهوم صنعتی شدن در ساختمان‌سازی
بنا به تعریف، در روش صنعتی، قطعات و اجزای ساختمان تحت نظام صنعتی در كارخانه تولید و از جنبه‌های مختلف از نظر كیفیت، آزمایش و سپس به محل كارگاه حمل می‌شود. با این روش حجم عملیات ساختمان در محل كارگاه، كاهش یافته و میزان تولید افزایش می‌یابد. اهم شرایطی كه برای تحقق صنعتی شدن ساختمان‌سازی مورد نیاز می‌باشد عبارتست از:
1). استفاده از اتصالات خشك،
2).مكانیزه كردن عملیات اجرایی در سایت،
3).تولید قطعات بزرگ در كارخانه طبق ضوابط استاندارد مشخص به منظر كنترل كیفیت،
4).بهبود مدیریت ساختمان،
5).رابطه نزدیك بین طرح و تولید، و
6). ایجاد تشكیلات موثر عملیاتی در سایت
یكی از شاخصه‌های صنعتی شدن، تولید انبوه محصولاتی است كه قبلا به طرق سنتی و با روش‌های دستی تهیه می‌شدند، این محصولات باید دارای ویژگی‌های استاندارد از نظر كیفیت، تخصص‌گرایی در تولید، توجه به مسائل تولید، فروش و بازار به طور همزمان و به كارگیری روش‌های اتوماتیك و مكانیزه در روند تولید باشد. علاوه بر آن به لحاظ تولید انبوه، قیمت‌ها در مقایسه با تولیدات سنتی پایین‌تر است و محصولات دارای كیفیت ثابت و قابل پیش‌بینی هستند.
صاحب‌نظران همواره محاسن و معایبی را برای صنعتی‌شدن ساختمان‌سازی برشمرده‌اند، از همین رو است كه كشورهای زیادی از آن استقبال كرده‌اند و در مقابل تعداد اندكی از كشورها نیز از آن رویگردان شده‌اند. علت عمده رویگردانی، این بوده است كه روش صنعتی به دلیل تولید سری و انبوه، ناگزیر به چشم‌پوشی از برخی سلیقه‌های فردی است، یكنواختی ظاهری اینگونه ساختمانها، اعمال سلیقه و آزادی انتخاب را برای اقشار مختلف مردم تحت‌الشعاع قرار داده و امتیازات حاصله از بكارگیری روش‌های صنعتی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
صنعتی‌سازی ساختمان فرآیندی حساب‌شده با درنظر گرفتن مولفه‌های مدیریت زمان، هزینه و كیفیت با اعمال استانداردهای مرتبط برای انبوه‌سازی ساختمان می‌باشد.
دلیل مهجور ماندن صنعتی‌سازی ساختمان در ایران
در گذار به جامعه صنعتی، این نقش به طور عمده به عهده سرمایه‌داران و فن‌آوران است و در جهان سوم دولت‌ها عمدتا مجری این نقش بوده‌اند.
در بررسی آسیب‌شناسانه سیاست‌گذاری مسكن در كشور، دو مانع اساسی در توسعه ساختار سازمانی به شیوه صنعتی به چشم می‌خورد:
اول، نبود سرمایه‌گذاران كلان در این صنعت
دوم، فاصله نسبتا عمیق میان عرضه و تقاضا.
لذا می‌بایست با تغییر سیاست‌های كلان دولت، نخست راه را برای سرمایه‌گذاری كلان توسط بخش خصوصی هموار كرد و همچنین با ارتقای كیفیت ساخت و ساز و تامین شرایط و استانداردهای موردنیاز این صنعت، ساخت و ساز را به بازار حرفه‌ای و رقابتی ورود داد تا در یك بازار رقابتی آزاد و سالم رشد و ارتقا ضامن بقای صنعت گردد نه انحصار.
راهکارهای صنعتی سازی ساختمان در کشور
لازمه صنعتی سازی ساختمان تولید مصالح استاندارد، مقاوم و باکیفیت است.
صنعتی سازی ساختمان بستری خاص را می طلبد، زیرا صنعتی سازی به این معنااست که ساخت و سازها از نظرکیفیت قابل کنترل، دارای طول عمر بالاترنسبت بهساختنمانهای موجود و مقاوم در برابر حوادث باشند، ضمن اینکه باید تمام مقررات ملیساختمان رعایت شده باشد؛ لذا صرف وجود بسترسازه ای این امرمحقق نمی شود.
برای این منظور باید واحدهای تولیدقطعات ومصالح ساختمانی ایجاد شود، ضمن اینکه آموزش نیروهای انسانی برای به کارگیریفناوریها دربعد مصالح و سازه از الزامات این امراست.
انتشارنتایج مدولارسازی یا همان سری سازی ساختمان منجربهایجاد بسترسازی فنی لازم میان مهندسان ومدیران بخش مسکن شده است، ضمن اینکه تاکنونالگوی ساخت در کشور برگرفته از الگوهای خارجی بوده؛ لذا برای دستیابی به الگوهایایرانی برای اولین بار طرح مذکورانتشار یافته است.
در صنعتی سازی ساختمانها باید سرعت، کیفیت وهزینهها متناسب باشد، به همین منظور برای ساخت درون و بیرون ساختمانها باید ملات و بتنمناسب تولید شود، به نحویکه قابل استفاده در ساختمانهای یک تا 20 طبقه باشد کهالبته این امرهمزمان با بحث ملاتهای خشک و آماده و نیز تولید سیمانهای بنایی به سمتتولید دانش فنی پیش رفته است.
ضریب ساخت صنعتی سازی در جهان نوعی شاخص توسعه پایدار محسوب می شود.
به گزارش خبرگزاری اقتصادی ایران(econews.ir)": در صورتی که دولت در حوزه ساخت صنعتی فرهنگ سازی کرده و حمایت های لازم را انجام دهد با آموزش نیروی انسانی و استفاده از فناوریهای نوین ساختمانی می توان متوسط عمر مفید ساختمانها ( به لحاظ مقاوم سازی ) را در ایران از 15 سال به 120 سال افزایش داد.
در حال حاضراصلاح شیوه های موجود ومعمول ساخت و ساز به منظور دستیابی به صنعتی سازی در دستورکارقرار دارد، این در حالی است که اقدامات مذکور به طراحی نیمه صنعتی منجر شده است.
به نام خدا